Πελασγοί και Ιδαίοι

Ἰδαῖοι και Ἰδαῖοι Δάκτυλοι,

Οἱ ἰθαγενεῖς ἀπὸ τὸ Βόρειο Αἰγαῖο, Νῆσο Λῆμνο καὶ Σαμοθράκη, οἱ Κάβειροι (Καβείρια μυστήρια) μετακινοῦνται πρὸς Ἴμβρο , Τένεδο καὶ Τρωάδα.

Οἱ Ἰδαῖοι Δάκτυλοι τῆς ἑλληνικῆς Μυθολογίας εἶναι ἀπόγονοι Πελασγῶν Κάβειρων Λήμνου-Σαμοθράκης καὶ Μεταλλουργοὶ Ἡφαίστου μὲ ἐνδιάμεση μετεγκατάσταση τὸ ὅρος Ἴδα Τρωάδος- Μυσίας (καὶ παραπέρα σὲ Ἴδη Φρυγίας κατὰ Διόδωρο Σικελιώτη), μετανάστευσαν καὶ στὰ παράλια Μικρᾶς Ἀσίας, Παλαιστίνη, Δωδεκάνησα καὶ Κρήτη Οἱ Ἰδαῖοι ἢ Κάβειροι γνώριζαν μυστηριώδεις μαγικὲς πρακτικὲς (καβείρια μυστήρια) μὲ προσήλυτους στὴ μυστικὴ λατρεία τους.

Ὑπάρχουν πολλοὶ Ἰδαῖοι Κάβειροι ἀπὸ τοὺς ὁποίους ξεχωρίζουν προκατακλυσμιαῖα πέντε Ἰδαῖοι Δάκτυλοι στὸ τέλος τῆς ἡρωικῆς ἐποχῆς συνεργάτες ἡρώων καὶ Ὀλύμπιων θεῶν.

Ἐν προκειμένῳ ἀναφέρονται πέντε ἀδελφοὶ Ἰδαῖοι Δάκτυλοι μὲ ὀνόματα Δακτύλων τοῦ χεριοῦ ἤτοι:

Ὁ Ἀντίχειρ ἢ πρωτότοκος Ἰδαῖος Δάκτυλος Ἡρακλῆς, ἱδρυτὴς τῶν πρώτων Ὀλυμπιακῶν Ἀγώνων μεταξὺ τῶν ἀδελφῶν του, Ἰδαίων Δακτύλων.

Ὁ Δείκτης Αἰώνιος,

Ὁ Μεσαῖος ἢ Ἐπιμήδης,

Ὁ Παράμεσος θεραπευτικὸς ἢ Ἰάσιος καί

Ὁ Μικρὸς Ἴδα ἢ Ἀσείδας.

Αὐτοὺς τοὺς πέντε Ἰδαίους δακτύλους εἶχε ἐπιλέξει γιὰ ἀκολούθους ἡ Μεγάλη Μητέρα τῶν θεῶν Ρέα (ἢ Κυβέλη). Οἱ Ἰδαῖοι Δάκτυλοι εἶχαν ἀναλάβει τὴν "φύλαξη" στὴν περίοδο ἀνατροφῆς τοῦ υἱοῦ της Ρέας, τοῦ θεοῦ Δία, κρυφὰ ἀπὸ τὸν σύζυγό της καὶ πατέρα του Κρόνο. Μὲ ἐντολὴ τῆς Ρέας οἱ Ἰδαῖοι εἶχαν τὴν ἐντολὴ φύλαξης τοῦ Δία καὶ ἀντιμετώπισης κάθε κακόβουλο ἀπεσταλμένου τῶν ἐρπετοειδῶν Τελχείνων- Τιτάνων τοῦ Κρόνου.Οι Ἰδαῖοι δάκτυλοι ἀνέλαβαν ἀργότερα ἐπίσης καὶ τὴν φύλαξη τοῦ θεοῦ Ζαγρέα ποὺ ὁ θεὸς Ζεύς, ποὺ ὁ Ζαγρεὺς ὡς υἱός του, τοὺς ἀνέθεσε.

Οἱ πέντε Ἰδαῖοι Δάκτυλοι, Κουρῆτες ἱερεῖς προστάτες τοῦ Δία ἀντίκρισαν τὴν στεριὰ στὴν ἀνατολικὴ Κρήτη, τὴν Σητεία καὶ ὀνόμασαν τὰ Σητειακὰ Ὄρη, Ἴδα. Τὰ ἀρχαῖα ποτάμια -χείμαρρους ἀπορροῆς ποὺ περνοῦσαν μέσα ἀπὸ τὰ Λιβάδια Σητείας στὴν ἕνωση τοὺς ὅπου σήμερα τὸ ἐκκλησάκι τοῦ Ἁγίου Ἰωάννη Βαπτιστῆ πρὸς τὴν Θάλασσα, πηγὴ τῆς Ζωῆς τῆς Νύμφης Ἴδης. Τὸ ἐκεῖ σπήλαιο Ἰδαῖο Ἄντρο σύντομα μετονομάστηκε σὲ Δικταῖο Ἄντρο ὡς κέντρο Δικτύου ἱερῶν Ἄντρων τῆς Ἰδαίας Ὀροσειρᾶς (Κρήτης). Τὸ Δικταῖο Ἄντρο καθόρισε τὸν τόπο τῆς πρώτης ἐγκατάστασής ὅπου μεταφέρθηκε καὶ "ἀνατράφηκε" ὁ Ζεὺς στὸ νησὶ τῆς Κρήτης γιὰ νὰ ἀκολουθήσουν πολλὰ ἱερὰ διάδοσης τῆς ἀναγέννησης κάθε ἔτος θεοῦ. Οἱ προκατακλυσμιαῖοι πέντε Ἰδαῖοι Δάκτυλοι Κορύβαντες-Κουρῆτες προστάτες τῆς ἀνατροφῆς τοῦ Δία, ἦταν καὶ οἱ πρῶτοι ἱερεῖς στὰ Λιβάδια Ἴδας -Ἤτ-ἰδας (Σητείας) καὶ Ἰδᾶ-νοῦ (Ἰτά- νοῦ), πρόγονοι τῶν μετακλυσμιαίων Κουρητῶν Σητείας καὶ Ἐτεοκρητῶν Λασιθίου.

Ἰδαῖοι Κουρῆτες καὶ Κύδωνες

Πολλὲς εἶναι οἱ ἐνδείξεις ποὺ ἀφοροῦν τοὺς τελευταίους ἀπόγονους τοῦ προκατακλυσμιαίου ἡρωικοῦ γένους ἀνθρώπων, μὲ κοιτίδα τὴν Πελασγικὴ Μακεδονία καὶ Θράκη Αἰγηίδος. Ἀπὸ τὴν Μακεδονία καὶ Θράκη τὰ Πελασγικὰ φῦλα, μετακινήθηκαν στὶς Ἀκτὲς καὶ Νησιὰ τῆς Εὐρύτερης Τηθύος Θαλάσσης ὡς

1) Σίντιες Ἰδαῖοι καὶ Κάβειροι, μετακινούμενοι στὰ Νησιὰ Βορείου Αἰγαίου, Λῆμνο, Σαμοθράκη, Ἴμβρο, Τένεδο ὡς Κάβειροι μετακινήθηκαν στὴν Τρωάδα. Ἀπὸ τὴν Τρωάδα ὡς Ἰδαῖοι (ὅρος Ἴδα Τρωάδος -Μυσίας, Σκάμανδρος ποταμὸς) πιεζόμενοι ἀπό {Χαττίτες}, Χιττίτες, Ἰλείς, Τεύκρους, Δάρδανούς, Τρῶες μετακινήθηκαν ἀφ' ἑνὸς πρὸς τὰ ἐνδότερα τῆς Μικρᾶς Ἀσίας (ὅρος Ἴδη Φρυγίας, Σαγγάριος ποταμὸς) καὶ ἀφ' ἑτέρου νοτιότερα πρὸς Μικρασιατικὰ Παράλια καὶ νησιὰ Αἰγαίου, νῆσο Κρήτη, νῆσο Κύπρο ἀνατολικῆς Τηθύος. Ἐπίσης προωθοῦνται ἐσωτερικὰ τῆς Μικρᾶς Ἀσίας πρὸς Λευκὸ Ἄρπασο ποταμὸ ἢ Μαίανδρο Καρίας ποὺ πηγάζει ἀπὸ τὸν Ταῦρο καὶ ἀκόμα πιὸ ἀνατολικὰ σὲ Σουμερία, Περσία μέχρι Ἰνδιῶν καὶ Νότια σὲ Παλαιστίνη Αἴγυπτο μέχρι Ἄτλαντα Λιβύης.

Οἱ Ἰδαῖοι Τρωάδος αὐτονόητο προσέγγισαν τὴν Νῆσο Κρήτη ἀπὸ Ἀνατολικὰ (Σητεία) ὅπου ἐγκαταστάθηκαν ὡς Ἰδαῖοι Δάκτυλοι Κουρῆτες (Ἐτεόκρητες) στὴν Ἤτιδα (Ἥτις- Σητεία) κι προωθήθηκαν δυτικὰ πρὸς Λατὼ (Λασίθι) καὶ ὡς λαὸς τῆς Θάλασσας καὶ πρὸς εὐρύτερη Θάλασσα Τηθύ, ἀφ' ἑνὸς δυτικὰ πρὸς Λάτιο Λατίνης, Ἐτρουσκία Ἰταλικῆς, Βασκία Ἰβηρικὴς καὶ ἀνατολικὰ πρὸς τὴν Φοινίκη καὶ ἐν συνεχείᾳ ἐκ Φοινίκης σὲ Καρχηδόνα (Διδῶ = ἐξ Ἰδαίας). Οἱ Ἰδαῖοι ὀνόμασαν τὴν Νῆσο Κρήτη Ἰδαία Νῆσο.

Ἡ τεράστια αἴγλη των Σιντίων (Σινδίων) στὴν Τροία διατηρήθηκε ὡς ἀνάμνηση στὴν Μυκηναϊκὴ καὶ Ἀρχαϊκὴ Ἐποχή.

2) Σίντιες Σίθωνες καὶ Ἠδωνοί, μετακινοῦνται Νοτιο -Δυτικὰ καὶ ἐγκαθίστανται σταδιακὰ σὲ Οἴτη (Οἰταῖοι), Βοιωτία (Σίδαι), Κύθνο (Σίθωνες), Ἀττικὴ (Κυδαθηναῖοι), Δυτικὴ Νῆσο Κρήτη -Χανιὰ (Κύδωνες, Cydonians, Cydones ἢ Keftiu Αἰγυπτιακῶν ἐπιγραφῶν). Ἐν συνεχείᾳ μετακινοῦνται διὰ θαλάσσης καὶ ἐγκαθίστανται στὴν εὐρύτερη περιοχὴ Νότιας Ἀκτῆς Μικρᾶς Ἀσίας - Παμφυλία (Σίδη), Ἀνατολικὴ Ἀκτὴ Παλαιστίνης -Φοινίκη (Σιδῶν) κα.

Οἱ Κύδωνες (Keftiu Αἰγυπτιακῶν ἐπιγραφῶν) μετακινούμενοι πρὸς τὴν ἀνατολικὴ Κρήτη ἀπωθοῦν καὶ διαδέχονται στὴν Κνωσσό τους ἐκ Τιτάνων Τελχίνες (παλιὰ ὀνομασία Κρήτης, Τελχινία) ποὺ μεταναστεύουν στὴν Ρόδο. Χίδες, παραφθορᾶς Κύδωνες, ἀναφέρονται ἀπὸ τὸν Ἡσύχιο τὴν Κλασσικὴ Ἐποχή. "Χίδες, Κισσοέτιοι (΄ Kissuwatna) = Κνώσσιοι." Οἱ Κύδωνες διατήρησαν τὴν ὀνομασία τους στὴν Κυδωνία μέχρι καὶ τὴν Κλασσικὴ Ἐποχή.

Στὴν Νῆσο Κρήτη οἱ Κύδωνες συγχωνεύθηκαν στὴν Κνωσσὸ μὲ Ἄρκαδο- Ἀχαιοὺς ἐνῷ στὴν Λατὼ Κύδωνες καὶ Ἰδαῖοι μὲ Δωριεῖς. Αὐτονόητο ὅτι τοὺς Κύδωνες (Νεοανακτορικῆς Περιόδου 1480 - 1425 π.Χ.) διαδέχτηκαν οἱ Ἀχαιοὶ (Ahhiyawa) ἐνῷ ὅσοι μετακινήθηκαν ἀνατολικὰ ἀναμείχθηκαν μὲ τοὺς ἐξ ὅρους Ἴδα Τρωάδος ἐγκατεστημένους ὁμογάλακτους ἐκ Καβείρων Ἰδαίoυς Κουρῆτες (Ἐτεόκρητες) ἢ Caphtor Αἰγυπτίων, ποὺ ἐντοπίζονται στὶς πόλεις Ἥτις ἢ Ἤδις καὶ Ἴτανος ἢ Ἴδανος.

Ὁ Ὅμηρος ἀναφέρει κατοίκους τῆς Νήσου Κρήτης ὡς "πελασγικῆς" καταγωγῆς Ἰδαίους Ἐτεόκρητες (Ἀνατολικά), Κύδωνες (Δυτικὰ) καὶ Ἄρκαδο-Ἀχαιοὺς καὶ Δωριεῖς Ἕλληνες (κεντρικά).

"τὸν δ` οὖν Διόνυσόν φασι τὴν κατάβασιν ἐκ τῆς Ἰνδικῆς ἐπὶ τὴν θάλατταν ποιησάμενον καταλαβεῖν ἅπαντας τὸὺς Τιτᾶνας ἠθροικότας δυνάμεις καὶ διαβεβηκότας εἰς Κρήτην ἐπ` Ἄμμωνα. προσβεβοηθηκότος δὲ καὶ τοῦ Διὸς ἐκ τῆς Αἰγύπτου τοῖς πὲρὶ τὸν Ἄμμωνα, καὶ πολέμου μεγάλου συνεστῶτος ἐν τῇ νήσῳ, ταχέως καὶ τὸὺς πὲρὶ τὸν Διόνυσον καὶ τὴν Ἀθηνᾶν καὶ τινας τῶν ἄλλων θεῶν νομισθέντων συνδραμεῖν εἰς Κρήτην. γενομένης δὲ παρατάξεως μεγάλης ἐπικρατῆσαι τὸὺς πὲρὶ τὸν Διόνυσον καὶ πάντας ἀνελεῖν τὸὺς Τιτᾶνας". (Διόδωρος Γ. 73.).         

Ἴδη Ὀροσειρὰ καὶ Ἰδαία Νῆσος (Κρήτη).

Σίδες (Ἰδαῖοι, Κύδωνες) καὶ Ἕλληνες (Ἀρκάδες Ἀχαιοὶ καὶ Δωριεῖς).

Τὰ Λαϊκὸ παραμύθι ταιριάζει μὲ τοὺς μύθους τοῦ λαοῦ τῆς θάλασσας Τηθύος, Ἀπὸ τὴν ἀρχαιολογικὴ διερεύνηση ἀποκαλύπτεται ὅτι ταιριάζουν μὲ παλιὲς προσελεύσεις καὶ ἐγκαταστάσεις ἀνθρώπων στὴν Κρήτη καὶ νήσους (Δωδεκάνησα, Κύπρο κὰ) καθὼς καὶ ὅλες τὶς ἀκτὲς τῆς θάλασσας Τηθύος, δηλαδὴ τῆς Λευκῆς Τηθύος -Μεσογείου (Αἰγηίδα, Παλαιστίνη, Αἰγύπτου κά), Μαύρης Τηθύος (Εὐξείνου Κολχίς, Ταυρὶς κὰ) καὶ Ἐρυθρᾶς Τηθύος (Ἀραβία, Ἐρυθραῖα, Αἰθιοπία κέρατου Ἀφρικῆς κά).

Οἱ ἐνδείξεις γιὰ τοὺς τελευταίους ἀπόγονους τοῦ προκατακλυσμιαίου ἡρωικοῦ γένους ἀνθρώπων ἀποκαλύπτουν ὡς κοιτίδα Πελασγῶν, στὶς περιοχὲς Αἰγηίδος, Αἰγαίου, Μικρᾶς Ἀσίας ὡς Ἑλλήνων, Μακεδόνων, Ἰλλυριῶν, Δακῶν, Θρακῶν, Φρυγῶν κα στὴν Εὐρύτερη Θάλασσα Τηθύος.

Ἔτσι πρωταρχικὰ ἀπὸ ἐπιζῶντες ἥρωες Πελασγῶν διακρίνονται προκατακλυσμιαῖες διαφοροποιήσεις, Ἕλληνες Ἀρκάδες, Ἀχαιοὶ κὰ καὶ Σίδες, Σίθωνες, Σίντιες κὰ ποὺ μετακινοῦνται στὴν Εὐρύτερη περιοχὴ τῆς Τηθύος Θαλάσσης. Τὰ Ἱερὰ τοῦ θεοῦ Δία μεταφέρθηκαν στὴν Ἀνατολικὴ Κρήτη ὅπου ἐγκαταστάθηκε, ἀπὸ πέντε μυθολογούμενους Ἰδαίους (Δακτύλους), προστάτες του, σὲ σπήλαιο Ἄντρο τῆς Ἀνατολικῆς Κρήτης, δηλαδή της Σητείας. Ὁ Ζεὺς ἀνατράφηκε κρυφὰ ἀπὸ τὸν πατέρα του (τὸν Κρόνο) καὶ ἀνδρώθηκε.

Οἱ Ἰδαῖοι Δάκτυλοι μὲ πολλοὺς ἀκολούθους Ἰδαίους Τρωάδος καὶ Καβείρους Λήμνου καὶ Σαμοθράκης ἀποτέλεσαν τοῦ Πρόγονους τῶν Ἐτεοκρητῶν ποὺ μετεγκαταστάθηκαν στὴν εὐρύτερη περιοχὴ τῆς Κρήτης, νῆσο Κάρπαθο καὶ Μικρασιατικὴ ἀκτὴ σὲ Καρία, Καρδουχία κά.Οἱ Ἰδαῖοι Δάκτυλοι ἱερεῖς προστάτες τοῦ Δία προερχόμενοι ἀπὸ τῆς Ὀροσειρὰ Ἴδη της Τρωάδος Μυσίας τῆς Μικρᾶς Ἀσίας, ἔδωσαν καὶ τὴν ὀνομασία στὰ Κρητικὰ Βουνὰ ποὺ ὀνομάστηκαν καὶ αὐτὰ Ἴδη.

Ἴσως παλιὰ τὰ Βουνὰ τῆς Ἀνατολικότερης Κρήτης (δηλαδή της Σητείας), μετονομάστηκαν σὲ ὄρη Δίκτη, ὡς τὰ πρῶτα ποὺ δέχτηκαν τὸ πρῶτο ἱερὸ ἄντρο, τὸ Δικταῖο, ποὺ θεωρήθηκε ὡς κεντρικὸ Δικτύου θυγατρικῶν ἑπόμενων ἄντρων στὴν Ἰδαία Ὀροσειρά. Ἀργότερα ἡ ὀνομασία Δικταῖο υἱοθετήθηκε ἀπὸ τοὺς Λασιθιῶτες γιὰ τὸ ψηλότερο Λασιθιώτικο Βουνὸ τῆς Ἰδαίας Ὀροσειρᾶς, τὸ γνωστὸ σήμερα, Ψυχρὸ ἀπὸ τὸ ὁποῖο ὀνομάστηκε καὶ τὸ ἐκεῖ θυγατρικὸ ἱερὸ Ἰδαῖο Ἄντρο σὲ Δικταῖο.

Προφανῶς ὅλα τὰ Βουνὰ τῆς Κρήτης, ἀπὸ τὰ Ἀνατολικὰ Βουνά , τὸ πρωταρχικὸ Δίκτη (Σητείας), τὸ Ψυχρό, ὁ Ψηλορείτης καὶ τὰ Λευκὰ ὄρη ἢ Μαδάρες ἀνήκουν σὲ Δίκτυο ἁλυσίδας ἱερῶν τῆς Ἰδαίας Ὀροσειρᾶς μετὰ τὴν προκατακλυσμιαία προϊστορικὴ Τελχινία (Ωγύγια) Νῆσο σὲ προκατακλυσμιαία προϊστορικὴ Ἰδαία Νῆσο. Αὐτονόητο ὅτι ἀμέσως μετὰ τὴν καταστροφὴ ἐξακολουθεῖ καὶ μετακλυσμιαία νὰ ὀνομάζεται Ἰδαῖα νῆσος. Ἡ προώθηση τοῦ Δικτύου τῆς Ἴδης στὰ Ἀστερούσια ἢ καὶ Ὀροσειρὲς ἐκτὸς Κρήτης ὅπως Ἀρκαδίας στὸ Λύκαιο, παρέχει ἱερὰ δικτύου "ἀνατροφῆς" τοῦ θεοῦ Δία.

Κρήτης, Προϊστορικὲς ὀνομασίες (Ἀρχαιολόγος Ν Παπαδάκης).

Ὁ ἀείμνηστος Ἀρχαιολόγος Σητείας, Νικόλαος Παύλου Παπαδάκης (Ν.Π.Π. 1942-2001), ποὺ εἶχα τὴν τύχη νὰ συζητήσω μαζί του, πρέσβευε ὅτι στὰ προϊστορικὰ χρόνια, οἱ νεο- εἰσερχόμενοι ἀπὸ τὸ Αἰγαῖο καὶ Μικρὰ Ἀσία Ἰδαῖοι, προσέγγιζαν τὸ Νησὶ ἀπὸ τὶς ἀνατολικὲς ἀκτές, δηλαδὴ τὶς ἀκτὲς Σητείας (Σαμμώνιο καὶ Σητεία) κομίζοντας παραδόσεις γέννησης τοῦ θεοῦ Δία ἀπὸ τὴν Ρέα σὲ σπήλαιο-Ἄντρο στὰ ὄρη Ἴδη Τρωάδος -Μυσίας ἢ Φρυγίας τῆς Μικρᾶς Ἀσίας.

Ὁ Ν. Παπαδάκης πρέσβευε ὅτι οἱ ἐκ τῆς Μικρᾶς Ἀσίας νεοφερμένοι, ὀνόμασαν τὰ ὄρη τῆς Κρήτης μὲ τὸ ὄνομα τῆς Μικρασιατικῆς Ὀροσειρᾶς Ἴδα, ὀνοματίζοντας Ἴδη τὰ πρῶτα βουνὰ ποὺ ἀντίκρισαν στὴν Ἀνατολικὴ Κρήτη, δηλαδὴ τὰ Σητειακὰ Βουνά. Ἀργότερα μετακινούμενοι δυτικὰ ὀνόμασαν Ἴδη διαδοχικὰ καὶ ὅλα τὰ ἑπόμενα πρὸς τὴν δύση Βουνὰ ποὺ ἀποτέλεσαν τὴν ὀροσειρὰ τῆς Κρήτης ποὺ τελικὰ καθιερώθηκε ἑνιαῖα ὡς ὀροσειρά της Ἴδης.

Ὁ Ν Παπαδάκης πρέσβευε, ἂν κατάλαβα καλά, ὅτι οἱ πιὸ ἀπομακρυσμένες περιοχὲς τῆς ὀροσειρᾶς της Ἴδης, ὅπως τὸ Ψυχρό, Λασιθιώτικη Ἴδη ποὺ μετονομάστηκε ἀργότερα Δίκτη καὶ ὁ Ψηλορείτης ἡ Ρεθυμνιώτικη Ἴδη, ὅτι υἱοθετήθηκαν, ὡς ἱεροὶ τόποι μεταγενέστερων ἐγκαταστάσεων Ἰδαίων. Οἱ παραδόσεις τῶν πρὸς δυσμὰς μετακινούμενων ἐξ ἀνατολῶν νεοεισερχομένων Ἰδαίων (Κουρητῶν) υἱοθετήθηκαν ἀπὸ τοὺς μεταγενέστερους στὸ δυτικὸ νησὶ εἰσερχόμενους ἀπὸ Αἰγαῖο καὶ Ἰόνιο, Κύδωνες καὶ Ἀρκάδες, Ἀχαιοὺς Δωριεῖς μὲ ἀνάπτυξη ἱερῶν σπηλαίων.

Ἐτυμολογία λέξεων: Σητεία καὶ Ἴτανος.

Ἴσως εἰδικοὶ διερευνήσουν ἐτυμολογικὰ τὴν λέξη "Σητεία" γιὰ πιθανὲς ἐτυμολογικὲς σχέσεις μὲ ἔννοιες ἐγκατάστασης (=settle) καὶ ἀνατροφῆς του Διὰ ἀπὸ τὴν Νύμφη Ἴδη.

Βενετσιάνικα ἔγγραφα Sittia ἢ Sithia ἢ Settia δὲν δίδουν πιθανὴ ἐτυμολογικὴ προέλευση τῆς ἔννοιας.

Φαντάζομαι ἐνδεχόμενη ἐτυμολογικὴ προέλευση

ἀπὸ τὸ Δία καὶ Ἴδα ἢ Ἴδη, ὄνομα νύμφης πηγῆς τῆς Ζωῆς καὶ μιᾶς ἀπὸ τὶς τροφοὺς τοῦ Δία.

Ἠτεία <Ἰτία <Ἴδια [Στράβων],Σηταια <Ἧτε-ἰδα, Σητεία < Σεε τια < Σέ-Διὰ / Σέ-Ἴδη ..

Ἴτανος. <Ἴδα νός,Λασίθι <Λὰς Ἴδη [Λαὸς Ἴδης]

Ὄρη ὀροσειρᾶς Ἴδη ἀνατολικὰ ὄρη Σητείας ἢ "Δίκτη" ἀπὸ τὴν ἀμμώδη παραλία στὰ Λιβάδια Σητείας ὅπως τὰ ἀντίκρισαν ὅταν ἀποβιβάστηκαν στὴν παραλία αὐτή, οἱ Ἰδαῖοι Δάκτυλοι, ἱεροὶ προστάτες τοῦ Δία. Ὁ λόφος στὴν σκιὰ τοῦ ὅρους Δίκτη εἶναι ὁ λόφος τῆς Σφίγγας του Πετρά, στὴν κορυφὴ τοῦ ὁποίου ὁ Μίνως ἀποκωδικοποιοῦσε τὶς ἐγχάρακτες πέτρες μὲ τὶς ἐντολὲς τοῦ πατέρα του.

Ἡ ὁμοιότητα μὲ τὰ ὄρη Ἴδη Τρωάδος, καταγωγῆς τῶν Ἰδαίων, ἔδωσε τὴν ὀνομασία ποὺ διατηρεῖ σήμερα τὸ ὑψηλότερο ὅρος τῆς Κρήτης, ὁ Ψηλορείτης ἢ Ἴδη τῆς Ἰδαίας ὀροσειρᾶς τῆς Ἰδαίας Νήσου Κρήτης (@).